Cleas coitianta i dteangacha áirithe is ea inscne an fhocail a athrú chun casadh a chur sa chiall. Ní heol domsa ach focal amháin i nGaeilge a úsáidtear ar an dóigh sin, is é sin méid.
Líon nó suim an chiall atá le méid (firinscneach):
- B’iontach an méid daoine a bhí ann.
- Déarfaidh mé an méid seo leat…
Rud ait i dtaobh méid nach séimhítear sa tuiseal ginideach é:
- Caithfimid cur i gcoinne an méid atá sa Bhille seo.
- Dhéanfadh leath an méid sin cúis.
Toirt nó miosúr an chiall atá le méid (baininscneach):
- Cén mhéid a chaitheann tú sna bróga?
- Tá méid mhór sa ghloine sin.
Tá focal eile le cur san áireamh, is é sin méad. Tá méid agus méad trína chéile i gcanúintí Gaeilge ach tá ciall faoi leith le méad de réir an CO. Is ainm teibí céime é a úsáidtear le míreanna mar cá agus dá. An uimhir uatha a leanann é i gcónaí:
- Cá mhéad bliain a chaith tú ansin?
- Níl saibhreas, dá mhéad, nach gcaitear.
Is é tuiseal ainmneach an ainmfhocail a leanann an t-ainm teibí céime, de ghnáth. Botún thar a bheith coitianta atá ann an t-ainmfhocal a infhilleadh, mar a rinneadh sna habairtí lochtacha seo:
- Tá sé tugtha faoi deara ag an mbainisteoir, dá mhéad airgid a lorgaíonn siad ar na fáinní, is ea is lú díobh a dhíolann siad.
- Dá laghad Fraincise a bhí agamsa, ba mheasa fós m'fhear céile.
Is é ba cheart a scríobh: dá mhéad airgead agus dá laghad Fraincis.
Luaitear eisceacht ar an riail seo in GGBC: 9.6.1:
Ginideach a leanann cá mhéad i gcás ainmneacha ábhair agus ainmneacha teibí: cá mhéad plúir (eolais)?
Riail chaolchúiseach ba dheacair a chur i bhfeidhm, de mo dhóighse.